Башта Әхмәт Фәйзи сатирик, зәһәр пьесалар авторы буларак таныла. Шул ук вакытта ул «Качкын», «Җәлил» операларының либретто авторы, «Тукай» романын язучы һәм рус әдәбияты классикларын татарчага тәрҗемә итүче дә була. Җыентыкларда «Кыз җыры» дигән исем белән бирелә. Әхмәт Фәйзи бу шигырьне үлеме алдыннан язган, дигән фараз да бар. Әгәр шулай икән, «Боз катлавы кебек көнкүрештән Чыгасым ла килә тизрәк» дигән юллары аеруча көчле яңгырый. Шагыйрьнең умырзая кебек кыска гомерле буласы килми, җәйгә кадәр яшисе килә...
Композитор Җәүдәт Фәйзи истәлекләрендә бу җырны 1955 елда радиокомитет баянчысы Рокыя Ибраһимовадан ишеткәнен яза. Музыкант төрле төбәкләрдән бик күп халык җырларын Казанга алып кайткан. Аны уйнап күрсәткәндә, баянчы җырның көе Җәүдәт абыйныкы булырга тиеш, дигәнрәк фикер әйтә. Ә композитор әле 1935 елда ук Әхмәт аганың «Умырзая» шигыренә көй язганын белдерә. Тик Рәшит Ваһапов тырышлыгы белән дә бу җырдан хит тумый, ә менә халык чыгарган көенең гомере бик озын була.

«Авыр җан сөйгәннәрнең булмавы» — шушы юллар кергән бу җыр экспертлардан сораштырганда иң күп искә алынды. Артистларның күбесе фикеренчә, бу башкару осталыгы ягыннан иң зур үрнәк, эталон булырлык әсәр. Ибраһимов исемендәге тел, әдәбият һәм сәнгать институты хезмәткәре, соңрак филармониянең сәнгать җитәкчесе, музыка галиме Мәхмүт Нигъмәтҗанов язганча, җырга 100 ел тирәсе — аны, ачык күренгәнчә, шәһәр кешесе иҗат иткән (ул вакытларда авылларда шәмнәр булмый), автор, мөгаен, халык көйләрен алып, аны үзенчә эшкәрткәндер.
Әлфия Авзалова тормышы турында берәр вакыт сериал төшерерләр, мөгаен. Ул бик иртә ятим кала, бала вакытта, җырчының истәлекләренә караганда, аның сеңлесен салкын сөт эчертеп үтергәннәр, чөнки туганнары шул кадәр күп баланы асрый алмаган. Әлфия бөтенләй очраклы рәвештә Казанга килеп эләгә, белеме дә булмаган килеш, кызларын үстерә, бураннар ерып, ат арбасында бөтен республика буйлап концертлар куеп йөри, авырый, яңа образлар уйлап чыгара, үзгәрә. Мөгаен, Әлфия Авзалова — татар эстрадасының иң төп һәм җанлы образыдыр.

Гөлсем Сөләйманова тарафыннан Мохтар Әхмәдиевның дәртле аккомпанементы астында башкарылган Себер татарлары җыры. Гөлсем апаның әтисе дә баянчы була, ә кызчык мәктәп елларында ук җырлый башлый. Солтан Габәши «Кәккүк» җырын нәкъ менә аңа бүләк итә. Казанда радио эшли башлагач, Сөләйманова эфирда тере тавышка җырлый, ул вакытларда җырларны алдан яздырып радиодан яңгырату булмый. Шулай итеп, халык җырчы кызның йомшак, моңлы тавышын тыңлар өчен радиоалгычлар янына җыела, хәтта ул вакытларның камил булмаган техникасы ярдәмендә дә ул тавыш сөйкемле, күңелгә рәхәт биреп яңгырый. Замандашлары искә алганча, Гөлсем Сөләйманова 400 җырны яттан белгән.
«Илче бага» дигән атамадагы ике сүзне кушып укып, аны туган җиренә хезмәт итәр өчен дөньяга килгән кеше исеме дип кабул итәргә дә була. Бу җырның башка куплетлары да бар.

Җыр да түгел, әлеге чорның ачык сурәте. Совет республикаларының дус гаиләсендә Татарстан гөрләп чәчәк ата, диелә анда. Октябрь революциясенең 40 еллыгын бәйрәм итү турындагы 1957 елда төшерелгән фильмның финалы. Кадрда — оркестрның беренче сәнгать җитәкчесе һәм баш хормейстры Зөләйха Әхмәтова. Солистка — Зәйтүнә Әхтәмова, ул Казан турында җырлый: «Башкалабыз Мәскәүдән ул якты нур ала». Музыка өлкәсендә кадрларны да, дип искәртик.

«Агыйдел буйлары» яки «Агыйдел каты ага» җыры, пластинкада чыгу вакыты ягыннан, 1950 елга карый, ә видео исә — 1966 елгы. Бу мисалдан татар эстрадасында вакыт төшенчәсе никадәр чагыштырмача булуын күрәбез. Бер яктан, инде яңартылган булса да, халык җырлары традициясе исән, яши. Икенче яктан — опера җырчылары инде романслар башкара. Ә өченче яклап — яшьләр барабаннарын дөбердәтә. Гаҗәеп төрлелек. Мондый күптөрлелек, мәсәлән, 90 нчы елларда җитенкерәмәячәк.

1950 нче елларда эшләнгән язмалар Олег Лундстрем белән Алмаз Монасыйпов арасындагы дуслык нәтиҗәсе булып тора, композитор оркестр өчен берничә джаз пьесасы язган. Шунысын искәртик, Лундстрем белән Ключарев та хезмәттәшлек иткән. Кайбер фаразларга караганда, татар көйләрен эшкәртеп яздыру Лундстрем командасын СССРда яңадан рәсми танылуы өчен кирәк була — Мәскәү тавыш яздыру йорты бу композицияләрне яздыра, ә аннары инде башкалада да алар турында «тиешле кешеләр» белеп алган.